شهر گرگان در بخش جنوبی استان گلستان واقع شده است این شهرستان از شمال به شهرستانهای آق قلا و ترکمن و از جنوب به استان سمنان و از شرق به شهرستان علی آباد و از غرب به شهرستان کردکوی محدود میشود.
وسعت شهرستان گرگان2 /1615 کیلو متر مربع (91/ 7 درصد از مساحت استان ) میباشد و بر اساس تقسیمات کشوری سال 89 از دو بخش مرکزی و بهاران و جهار شهر گرگان، سرخنکلاته ، جلین ،قرق و نیز پنج دهستان و 98 روستا تشکیل شده است.
جمعیت شهرستان گرگان بر اساس سرشماری نفوس و مسکن در سال 95 ، 480541نفر میباشد که نسبت به جمعیت استان حدود %35 را به خود اختصاص داده است.
تراکم نسبی جمعیت در شهرستان گرگان به ازای هر کیلو متر مربع 259 نفر میباشد که نسبت به استان 83 نفر میباشد بیش از 3 برابر تراکم نسبی جمعیت را دارا میباشد.
شهرستان گرگان دارای شه شهر به نامهای گرگان سرخنکلاته و جلین می باشد
دهستان های بخش مرکزی گرگان عبارتند از: استرآباد جنوبی با مرکزیت جلین علیا ، روشن آباد با مرکزیت لمسک ، انجیرآباد به مرکزیت زنگیان و در بخش بهاران عبارتند از: استرآباد شمالی با مرکزیت سرخنکلاته و قرق به مرکزیت نوده ملک میباشد.
از نظر ویژگیهای طبیعی، این شهرستان دارای سه ناحیه ای جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی میباشد.
از نظر اقلیم نقاط جنوبی این شهرستان اقلیم کوهستانی و نواحی شمالی اقلیم نیمه مرطوب دارند.
از نظر پیشینه تاریخی برخی مورخین معتقدند که آریایی ها پس از مهاجرت و جابجایی در نهایت در چند نقطه شمال کشور از جمله در هیرکانا ( گرگان کنونی ) سکنی گزیدند.
گرگان تا سال 1316استرآباد نام داشت،گرگان قدیمی که به عربی جرجان خوانده می شد شهری آباد و مهم بود که بعدها به نام گرگان تغیر نام کرد.
سابقه تمدن در این منطقه بالغ بر شش هزار سال پیش میباشد.
شهر گرگان همواره نقش مهمی در شکوفایی فرهنگ و تمدن ایران اسلامی داشته است و به همین خاطر در دوره صفویه به دارالمومنین معروف بوده است.
مهمترین آثار تاریخی و مذهب این شهرستان مسجد جامع گرگان – امامزاده نور – امامزاده بی بی حور – کاخ اختصاصی دوره قاجاریه – تپه های تورنگ تپه – مدرسع عمادیه –خانه تقوی هزار پیچ- کاروانسرای قزلق – کاروانسرای گرگان – آب انبار گرگان جدید و درب نو و کنسولگری روسیه میباشد.
عمده ترین جاذبه های گردشگری ( اکوتوریست ) شهرستان عبارتند از پارک جنگلی نهارخوران – النگ دره – قرق – ضصت کلا – گرمابدشت – سد نومل –آببندان روستای محمدآباد- بازار تعل بندان –– آبشار زیارت – آبگرم زیارت و منطقه حفاظت شده جهان نماو روستاهای چهارباغ و شاهکوه میباشد، این شهرستان داشتن 9 هتل و 5 مهمانپذیر با تامین حدود 1000 تخت پذیرایی مهمانان میباشد.
مردم شهرستان گرگان به لهجه فارسی تکلم میکنند و لهجه های گرگانی، سیستانی و مازندرانی و ترکمنی نیز رایج میباشد. بیشترین تعداد جمعیت گرگان را مسلمانان شیعه تشکیل میدهند.
جمعیت
گرگان به تنهایی بالغ بر 35% جمعیت شهری استان را در خود جا داده است و در مجموع جمعیت شهری و روستایی بالغ بر 24% جمعیت استان در شهرستان گرگان قرار گرفته است. بر اساس آمارهای ارایه شده 44% جمعیت شهرستان در سن فعالیت قرار گرفته است که در این بخش بالغ بر 5/88 درصد آنها شاغل میباشند.
جمعیت مردان در شهرستان با حدود 2% بیشتر نسبت به زنان حدود 51% جمعیت شهرستان را به خود اختصاص داده اند.
غالب فعالیت در مناطق روستایی شهرستان مربوط به فعالیت های کشاورزی میباشد و بیشتر از 80% مردم در روستاها بطور مستقیم و یا غیر مستقیم به فعالیت های کشاورزی می پردازند.
در سال تحصیلی گذشته حدود 71/000 نفر در مقاطع مختلف در آموزشگاه های شهرستان گرگان مشغول به تحصیل بوده اند که %25 از کل جمعیت دانش آموزان استان را تشکیل میدهند توزیع جغرافیایی دانش آموزان این شهرستان حاکی از آن است که %81 دانش آموزان در مناطق شهری و %19 در مناطق روستایی به تحصیل اشتغال داشته اند.
شهرستان گرگان از لحاظ آموزش عالی در سال تحصیلی گذشته دارای 16 دانشگاه میباشد که بیش از 35000 نفر دانشجو در این دانشگاه، مشغول به تحصیل بوده اند.
در بخش بهداشت و درمان این شهرستان دارای 900 نفر پزشک فعال در تخصصهای مختلف بوده و 10 بیمارستان خصوصی و دولتی با بیش از 2000 تخت دایر خدمات رسانی میکنند و %100 نقاط شهری و روستایی در این شهرستان از خدمات بهداشتی و درمانی بهره مند میباشند.
شهرستان گرگان در بخش اماکن ورزشی دارای 34 مرکز ورزشی سرپوشیده و سرباز میباشد که مجموع مساحتی حدود /170/000 مترمربع آن بصورت فضاهای ورزشی روباز و 28000 متر مربع آن مرتبط به فضاهای ورزشی سر پوشیده میباشد.
در خصوص امکانات زیر بنایی شهرستان %100 جمعیت شهری و بالغ بر %97 روستایی شهرستان از نعمت آب آشامیدنی سالم و بهداشتی بهره مند میباشند و %100 شهرها و روستاهای شهرستان گرگان دارای برق می باشند.
ودر خصوص بهره مندی از گاز %100 شهرهای استان از گاز لوله کشی استفاده می نمایند و بیش از %95 روستاهای مسکونی شهرستان نیز دارای شبکه لوله کشی گاز رسانی میباشند.
در شهر گرگان یک پایانه مسافربری ( ترمینال )به وسعت 49300 مترمربع برای جابجایی مسافر در سطح کشور مشغول به کار میباشد و خدمات حمل و نقل عمومی درون شهری و برون شهری با داشتن بیش از 5000 دستگاه وسیله نقلیه عمومی نسبت به جابجایی مسافرین درون شهری و برون شهری می پردازد و سالانه بالغ بر /000 /150سفر و جابجایی نزدیک به 2 میلیون نفر در این شهرستان صورت می پذیرد. از دیگر موارد حمل و نقل عمومی در بخش هوایی میباشد که شهرستان گرگان با داشتن یک فرودگاه و برقراری پروازهای داخلی و خارجی ( بین المللی ) به جابجایی حدود /300/000 نفر در سال اقدام می نماید. در حال حاضر پروازهای داخلی از گرگان به شهرهای تهران – مشهد – زاهدان و در پروازهای بین المللی سوریه و عربستان سعودی برقرار می باشد که پیگیری جهت افزایش پروازها در حال اقدام میباشد.
کشاورزی از مهمترین فعالیتهای اقتصادی شهرستان میباشد که بصورت سالانه نزدیک به/70/000 هکتار از اراضی شهرستان به کشت محصولات زراعی دیم و آبی اختصاص پیدا می نماید.
کشاورزی
از بین کشتهای عمده کشاورزی گندم و سویا بالاترین سطح کشت را در سطح اراضی شهرستان داشته و بالغ بر 60% اراضی کشاورزی این شهرستان به این دو محصول اختصاص یافته است. و قابل ذکر است که حدود 3500 هکتار اراضی به بخش کشت باغی اختصاص یافته است.
در بخش دام و طیور، شهرستان دارای 150 مرکز پرورش مرغ، مساحتی بالغ بر /70/000 مترمریع جهت پرورش ماهیان و آبزیان و مراکز پرورش دام با ظرفیت با داشتن بیش از /000 /150 راس دام شیری و گوشتی میباشد.
صنعت
شهرستان گرگان دارای 4 شهرک صنعتی گرگان 1 و 2،شهید هزار جریبی و گوزن فارس میباشد که با مساحتی بالغ بر 120 هکتار بخش عمده صنعت شهرستان را به خود اختصاص داده اندو بالغ بر 300 واحد صنعتی در این نواحی در حال احداث و یا بهره برداری میباشند.
صنایع دستی شهرستان شامل انواع قالی، قالیچه، پشتی، چادر شب بافی، جاجیم باقی، سوزن دوزی، سفالگری، گلیم بافی، نمد بافی، معرق، نقاشی مینیاتور و... میباشد که حدود 60 کارگاه کوچک خانگی و 123 کارگروه صنعتی را به خود اختصاص داده است.
پتانسیل ها و قابلیت های شهرستان گرگان
1- وجود مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی مطرح در سطح کشور به خصوص دانشگاه علوم کشاورزی گرگان.
2- برخورداری از مواهب طبیعی نظیر کوه، جنگل، اماکن مذهبی و ارتفاعات جهت کوهنوردی و پیاده روی
3- وجود سابقه فرهنگی درخشان و مشاهیر نامدار فرهنگی، ادبی و علمی نظیر میر داماد – فخرالدین اسعد گرگانی و...
4- تنوع قومی و فرهنگی.
5- وجود جاذبه های توریستی و اماکن تاریخی نظیر نهارخوران و مسجد جامع و...
6- وجود رشته های هنرهای سنتی و صنایع دستی با پیشینه تاریخی.
7- وجود کمپینگ های گردشگری النگدره و قرق.
8- فراهم بودن زمینه مناسب برای سرمایه گذاری در بخشهای مختلف.
9- وجود فضای نمایشگاه دائمی برای ارایه محصولات تولیدی.
10- مرکز استان بودن شهر گرگان و ارایه خدمات برتر و تخصصی به سایر شهرهای استان گلستان و استانهای مجاور.
11- پتانسیل مناسب برای استفاده سطح کمی و کیفی صنایع تخصصی صنایع تبدیلی، تکمیلی و بسته بندی کشاورزی و تنوع مواد اولیه و متنوع صنایع تبدیلی.
12- وجود تنوع اقلیمی و اکولوژی و خاک جهت توسعه فعالیتهای کشاورزی، باغداری تخصصی گیاهان دارویی.
13- وجود مراکز مختلف تحقیقاتی علوم کشاورزی و منابع طبیعی مطرح در سطح کشور.
مشاهیر و بزرگان
- ابوالقاسم میرفندرسکی از حکما و عرفای عصر شاه عباس و صاحب کتاب و رساله صناعیه است
- میرمحمدباقر میرداماد استرآبادی صاحب آثاری چون حبل المتین است.
- فخرالدین اسعد گرگانی از داستانسرایان بزرگ ایران که قصه ویس و رامین را به نظم درآورد است.
- لامعی گرگانی از مداحان نظام الملک طوسی بوده است.
- عبدالقادر جرجانی،از بزرگان ادبای قرن 5و دارای دوکتاب اسرار البلاغه و دلائل الاعجاز است.
